Verslag van het internationaal en interdisciplinair congres

 

Beatrijs de wereld in
Vertalingen en bewerkingen van het Middelnederlandse verhaal

Koninklijke Bibliotheek Den Haag, 28, 29 en 30 september 2011

 

(ontwerp poster: Wouter Rietbroek, Utrecht)

 

 

Terugblik congres en voorafgaande activiteiten

 

Het driedaagse congres ‘Beatrijs de wereld in’, gehouden in de Koninklijke Bibliotheek (KB) in Den Haag, analyseerde de internationale verspreiding en circulatie van het bekende Middelnederlandse verhaal over Beatrijs (zie Call for papers). Deze casus bleek het mogelijk te maken om nieuwe wetenschappelijke discussie en samenwerking op gang te brengen tussen intra- en extramurale vertalers en beoefenaars van de historische en moderne Nederlandse letterkunde, de vertaalwetenschap en verwante disciplines. Bijna vijftig sprekers uit tien verschillende landen gingen in op vertalingen en bewerkingen in meer dan twintig talen. In totaal waren er bijna honderd deelnemers. De bijeenkomst was georganiseerd door dr. Orsolya Réthelyi (Eötvös Loránd Universiteit Boedapest), prof.dr. Remco Sleiderink (Hogeschool-Universiteit Brussel) en dr. Ton van Kalmthout (Huygens Instituut voor Nederlandse Geschiedenis KNAW), als afsluiting van het project ‘Beatrijs Internationaal’.

 

Het congresprogramma was voorbereid door een reeks vertaalcolleges in zeven vakgroepen Neerlandistiek extra muros en een viertal internationale bijeenkomsten voor studenten, letterkundigen en professionele vertalers, die zich met praktische exercities en historische beschouwingen bogen over de vertaling en bewerking van het Beatrijs-verhaal. Van 7 tot en met 10 april 2011 vond in het Hungarian Translators House te Balatonfüred (Hongarije) het vertaalatelier Vertalingen-in-wording van de Beatrijs in Midden- en Oost-Europa plaats, op 27 april gevolgd door de workshop Tale of a nun. Vertalingen en bewerkingen van de Beatrijs aan de Hogeschool-Universiteit Brussel. De internationale bijeenkomst Beatrijs: traduzione, riscrittura o rielaborazione? Vertalen, hertalen of bewerken? aan de Università di Napoli ‘L’Orientale’ werd gehouden in Napels op 10 mei. Na een sessie ‘Beatrijs internationaal’ op het Regionaal Colloquium Neerlandicum in Belgrado op 28 mei besloot de workshop literair vertalen, Beatrijs auf deutsch de rij in Oldenburg op 24-25 juni. Daarnaast bood Musico Reizen de deelnemers aan het aanstaande congres alvast een voorproefje aan bij een uitvoering door Reina Boelens (spreekstem) en Vaughan Schlepp (piano) van Alexander Voormolens ‘melodrama’ Beatrijs, op tekst van P.C. Boutens. Deze uitvoering had op 16 september plaats in de Waalse Kerk in Amsterdam.

 

Een avond in de Haagse Kunstkring opende het congres zelf op 28 september met voordrachten uit de originele Beatrijs en uit recente vertalingen daarvan, gevolgd door een recital van Nathalie Mees (zang) en Lodewijk Muns (piano) met fragmenten uit Beatrijs-opera’s van Willem Landré en Ignace Lilien. Op 29 en 30 september werd het programma vervolgd met interviews en lezingen van prof.dr. Ton Naaijkens (Utrecht), prof.dr. Judit Gera (Boedapest), prof.dr. Wim Rutgers (Curaçao), prof.dr. Jaak Van Schoor (Gent) en vele andere sprekers. Tijdens de congresdagen was tevens het unieke handschrift van de Beatrijs te bewonderen in de tentoonstelling ‘Machtige & Mooie Middeleeuwen’. Hier verzorgde KB-conservator Ed van der Vlist een speciale rondleiding voor de deelnemers. Ook genoten zij in het gebouw van de KB gratis toegang tot het Letterkundig Museum.

 

Op de avond van de 29e september was er voor de deelnemers een diner in een van de foyers van de Koninklijke Schouwburg. Vervolgens trad hier de Zuid-Afrikaanse actrice en zangeres LieSl Marx op met haar solovoorstelling Beatrix, een eigentijdse en geëngageerde bewerking van het oude verhaal. Deze voorstelling bracht ze op 27 september ook al in het Brusselse Théâtre du Vaudeville op de planken. Het lokte daar een volle zaal belangstellenden.

 

Op vrijdagmiddag 30 september sloot prof.dr. Frits van Oostrom (Universiteit Utrecht) het congres af. In zijn lezing blikte hij niet alleen terug op het congres, maar gaf hij ook een voorproefje van wat hij over de Beatrijs zal gaan zeggen in de nieuwe, door de Nederlandse Taalunie geïnitieerde literatuurgeschiedenis over de late Middeleeuwen, waar hij momenteel aan werkt.

 

In de personen van de congresassistentes Eszter Kovaçs en Eszter Rihó MA werd tot slot iedereen bedankt die de organisatoren had bijgestaan bij de praktische voorbereiding van het congres, evenals de instanties die op financiële of andere wijze hun steun hadden verleend aan het project. In alfabetische volgorde waren dat: het Algemeen Nederlands Verbond, het Centre for European Reception Studies (Brussel), de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren, de Eötvös Loránd Universiteit (Boedapest), het Expertisecentrum Literair Vertalen van de Nederlandse Taalunie, de Haagse Kunstkring, de Hogeschool-Universiteit Brussel, het Huygens Instituut voor Nederlandse Geschiedenis (Den Haag), de Koninklijke Bibliotheek (Den Haag), de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, de Koninklijke Schouwburg (Den Haag), het Letterkundig Museum, Musico Reizen en de Nederlandse Taalunie, alsmede een anonieme privé-sponsor. De organisatoren spraken de hoop uit in de nabije toekomst opnieuw een beroep te kunnen doen op de onmisbare belangstelling en medewerking van de aanwezigen ten behoeve van een vervolg van dit buitengewoon vruchtbare en inspirerende congres.

 

Zie inmiddels ook de terugblik op het congres door Malgorzata Dowlaszewicz (Wroclaw), verschenen in Werkwinkel.

 

Orsolya Réthelyi besprak het project Beatrijs de wereld in als voorbeeld voor de transnationale neerlandistiek: "De alchemie van transnationale neerlandistiek Beatrijs Internationaal en verder" in: Neerlandia / Nederlands van Nu 117-2 (2013), pp. 20-23.

 

Een selectie van de bijdragen is inmiddels in bewerkte vorm verschenen bij uitgeverij Academia Press te Gent als nr. 6 in de reeks Lage Landen Studies van de Internationale Vereniging voor Neerlandistiek (beoordeling via peer review). Zie Beatrijs de wereld in. Een mooie recensie werd inmiddels gepubliceerd door Marc van Oostendorp in Neder-L.