… en hoofse liefde
Intermenselijke verhoudingen werden uitermate complex
wanneer de liefde als allerindividueelst gevoelen in het
geding was. Hoe diende men als minnaar of geliefde zijn rol in
de gemeenschap bepalen? Het begrip "hoofse liefde"
of "amour courtois" (in het Mnl.: hovesche minne)
geeft op een gelukkige wijze de spanning aan tussen de twee
polen waarrond de gevoeligheid cirkelt: individu (minne) en
gemeenschap (hof).
Want dat is toch wel de grote revolutionaire ontdekking van
de twaalfde eeuw: de liefde is geen destructieve kracht die
grote helden ten val bracht (de Trojegeschiedenis), geen
ziekte waartegen men remedies moet bedenken (Ovidius), geen
noodzakelijk kwaad binnen het huwelijk (de kerk). Nee, de
liefde is een alles overweldigende, positieve kracht, bron van
alle deugd, een romantische gevoeligheid ook die het beste in
de mens naar boven laat komen en de hele werkelijkheid kleur
geeft. De grote dichteres Hadewijch, die weliswaar haar liefde
tot God uitschreeuwt, maar diep doordrongen is van de hoofse
cultuur, verwoordde het mooi op het einde van haar 25ste
brief: "Ic wert soe sere ontfunct van binnen dat mi te
moede was ochte [ic] alle dat in ertrike was, verberrent soude
hebben vander vlammen die ic in mi ghevoelde… DIE MINNE ES
AL".
Dat nieuwe levensgevoel wordt voor het eerst uitgezongen in
de liederen van de troubadours in het zuiden van Frankrijk (in
het Occitaans). Voor hen is deze "fin' amors" niet
te rijmen met het huwelijk, vermits de man zijn echtgenote
contractueel bezit. Binnen het huwelijk moet de man zich niet
inspannen om zijn vrouw waardig te zijn; hij heeft immers
recht op haar "corps". Liefde, als voortdurende
dienst en leven voor de vrouw, speelt zich buiten het huwelijk
af; de minnaar hoopt haar "coeur" te verwerven. En
de geliefde blijkt meestal onbereikbaar: ze is veeleisend en
nukkig, ver weg, van een sociaal hogere stand, belijdt een
andere godsdienst… Deze hooggeïdealiseerde liefde van
smachten en verlangen zou op velerlei manieren reacties
oproepen.
Lees verder: Hoofse
liefdesromans |
