Liefde en hartstocht…
In de discussies rond liefde, huwelijk en gemeenschap nam
de visie op hartstocht een speciale plaats in. Als vleselijke
lust ("luxuria") was het verlangen naar lichamelijk
genot immers een doodzonde. Dat ging ver. Petrus Lombardus
schreef bijvoorbeeld in zijn theologisch handboek, Libri
Sententiarum (1158), een synthese van de kerkelijke leer
van die dagen: "Omnis ardentior amator propriae uxoris,
adulter est" (ieder te vurig minnaar van zijn eigen
vrouw, is overspelig). Seksuele gemeenschap kon enkel binnen
het huwelijk met procreatie als bedoeling en de
"daad" zelf diende zo snel en lusteloos mogelijk,
zonder hartstocht, te verlopen: het zou nog eeuwen de mening
van de kerk blijven…
Maar zoals wel vaker zijn theologische verordeningen een
zwakke spiegel van het werkelijke leven. In de wereldse
literatuur laaide rond diezelfde tijd een merkwaardige
discussie op rond liefde en seks, huwelijk en overspel,
hartstocht en lichamelijkheid. De "trigger case"
werd de Tristanstof. In het werk van Béroul (ca. 1160) werden
Tristan en Iseut tot het prototype van de hartstochtelijke
minnaars, die hun overspelige liefde voor elkaar met list en
leugen tot het uiterste tegen de gemeenschap in proberen te
beleven. Die "amour passion" zal uiteindelijk tot de
dood van beiden leiden. Maar vooraleer het zover kwam, was er
ruim de gelegenheid om het allesoverweldigende karakter van
hun beider passie te onderstrepen, om de hunkering naar
elkaars lichaam te beschrijven, om hun gebrek aan scrupules
weer te geven als het erom ging om elkaar nog een keer te
ontmoeten voor een zoveelste vrijpartij. Het werk - en de
daaropvolgende Tristanromans - was uitdagend en lokte tal van
reacties uit.
Tristan en Iseut in bed
betrapt door de bedrogen echtgenoot
(Frans Tristanhandschrift van ca. 1470)
In Erec et Enide neemt Chrétien de Troyes ook
stelling in de discussie. Wanneer de twee jonge mensen met
elkaar in het huwelijk treden, is er zeker sprake van passie.
Het feest kan niet snel genoeg gedaan zijn; ze verlangen
hartstochtelijk om in elkaars armen te liggen. Maar in de
volgende weken gaat het fout. Erec en Enide genieten zo sterk
van het liefdesspel (ze bleven vaak tot na de middag in bed
liggen) dat ze alleen nog oog hebben voor elkaar en iedere
verantwoordelijkheid in de gemeenschap negeren. Daaruit
ontstaat een zware crisis. Samen trekken ze op queeste en
maken allerlei, levensbedreigende avonturen mee. Ze komen er
als koppel gesterkt uit, maar op het einde van het verhaal
blijken de twee aan passie niets te hebben ingeboet. Chrétiens
boodschap is merkwaardig: passie hoeft niet noodzakelijk naar
de dood te leiden, integendeel: binnen een wederzijdse
liefdesrelatie in het huwelijk is hartstocht een positieve
waarde! We staan hier ver van de negatieve visie van Petrus
Lombardus…
Ga nu naar het
verhaal of terug naar de beginpagina |
